Chiến lược tái thiết nông nghiệp Miền Trung và Tây Nguyên – Tập trung cải tạo đất và phục hồi bộ rễ sau thiệt hại lũ lụt

Mưa lũ lịch sử gần đây đã để lại những hậu quả nặng nề không chỉ đối với sinh kế mà còn đối với cơ sở hạ tầng nông nghiệp tại nhiều tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, thiệt hại vượt ngoài dự kiến, đòi hỏi phải có những giải pháp kỹ thuật kịp thời và chuyên sâu để phục hồi sản xuất.

I. Quy mô thiệt hại lịch sử Nông nghiệp Miền Trung và Tây Nguyên điêu đứng

Đợt mưa lũ lịch sử kéo dài từ giữa tháng 11/2025 đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng trên diện rộng tại khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, với tổng thiệt hại kinh tế ước tính vượt 13.000 tỷ đồng. Các tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm Đắk Lắk, Khánh Hòa, Gia Lai và Lâm Đồng, nơi sản xuất nông nghiệp là trọng điểm kinh tế.

Tổng thiệt hại nông nghiệp của khu vực

Theo báo cáo tổng hợp từ Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn):

 Tâm điểm thiệt hại: Tỉnh Đắk Lắk

Đắk Lắk được ghi nhận là tỉnh chịu tổn thất nặng nề cả về người và tài sản trong đợt lũ này, với tổng thiệt hại nông nghiệp ước tính

• Tính đến hết ngày 23/11, lĩnh vực trồng trọt chịu ảnh hưởng diện rộng với khoảng 180.000 ha cây trồng bị ngập úng, hư hại. Cụ thể, hơn 63.000 ha cây hằng năm (lúa nước, ngô, khoai, sắn…) bị mất trắng; hơn 19.000 ha cây lâu năm, bao gồm nhiều loại cây chủ lực có giá trị kinh tế cao của tỉnh như sầu riêng, cà phê, hồ tiêu… cũng bị hư hại nặng. Ước tính thiệt hại trong lĩnh vực trồng trọt khoảng 1.500 tỷ đồng.Các khu vực như Cư M’gar, Krông Búk, Krông Pắc, và Krông Ana là những điểm nóng, nơi nhiều diện tích lúa rẫy, hoa màu và cây công nghiệp bị ngập sâu.
• Chăn nuôi: Thiệt hại lên mức kỷ lục với khoảng 3,2 triệu con gia súc, gia cầm bị cuốn trôi hoặc chết ngộp, gây thiệt hại khoảng 830 tỷ đồng.

• Cây lâu năm: Hàng nghìn cây cà phê, sầu riêng, hồ tiêu bị ngập úng kéo dài, xói gốc, gây nguy cơ giảm năng suất nghiêm trọng cho các vụ tới.

Thiệt hại tại Khánh Hòa và các tỉnh khác

Tỉnh Khánh Hòa, dù không phải là tâm điểm thiệt hại về người như Đắk Lắk, nhưng vẫn chịu tổn thất kinh tế nặng nề, tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp với tổng thiệt hại ước tính khoảng 5.000 tỷ đồng.

Theo Chi cục Trồng trọt và BVTV Khánh Hòa với tính trạng ngập úng được ghi nhận tại tại 52 xã, phường, tổng cộng có trên 12.214 ha/86.103 ha cây trồng bị ảnh hưởng, trong đó lúa và rau màu là hai nhóm bị ngập úng nhiều nhất. Lúa chịu thiệt hại nặng nề nhất với trên 9.282 ha. Các loại cây trồng chính khác cũng bị ngập sâu bao gồm rau các loại 868 ha, táo 379 ha, nho hơn 319 ha, và bắp trên 297 ha. Ngoài ra, diện tích bị ngập còn có cây có múi trên 189 ha, đậu các loại 124 ha, sầu riêng 121 ha, khoai lang 4,1 ha, và cây hàng năm khác trên 235 ha.

Cây lâu năm: Táo, nho, sầu riêng cũng chịu tổn thất nghiêm trọng.

Sự tàn phá này đã tạo ra một thách thức lớn trong việc khôi phục môi trường đất, tái đàn vật nuôi, và cung cấp giống cây trồng cho hàng chục ngàn bà con nông dân trong khu vực.

II. Biện pháp kỹ thuật khắc phục sau úng ngập

Để hỗ trợ người dân nhanh chóng phục hồi sản xuất, Chi cục Trồng trọt và BVTV đã triển khai các đội ngũ cán bộ kỹ thuật xuống địa phương, tập trung vào ba nhóm cây trồng chính.

1. Phục hồi sản xuất lúa:

Mục tiêu hàng đầu là tiêu nước triệt để và càng nhanh càng tốt.

Quản lý nước và thu hoạch:

Tận dụng mọi phương tiện để tiêu nước cục bộ, đảm bảo ruộng khô ráo.

Khẩn trương thu hoạch lúa vụ Mùa đã đủ độ chín bị đổ ngã theo nguyên tắc “xanh nhà hơn già đồng” để giảm thiểu tổn thất.

Kiểm tra và khơi thông hệ thống kênh mương, cống rãnh bị tắc nghẽn.

Vệ sinh và phục hồi đất:

Đối với diện tích bị đất bồi hoặc phù sa dày, cần nạo bỏ lớp đất bồi và vệ sinh đồng ruộng.

Phun chế phẩm sinh học chứa nấm Trichoderma để giúp phân hủy nhanh chất hữu cơ, hạn chế ngộ độc hữu cơ và cải tạo môi trường đất.

Dinh dưỡng và Phòng trừ dịch hại:

Giảm 10% lượng phân Đạm trong lần bón đón đòng, khuyến khích sử dụng bảng so màu lá để kiểm soát lượng Đạm, tránh lúa bị dư đạm dẫn đến đổ ngã.

Tăng cường theo dõi các loại dịch hại phổ biến sau úng như ốc bươu vàng và các bệnh nấm mốc.

2. Phục hồi rau màu và cây ngắn ngày: Tập trung vào rễ và lá

Rau màu dễ bị thối rễ và lá do ngập úng. Quá trình khắc phục cần nhanh chóng và cẩn thận.

Vệ sinh và vun xới:

Khẩn trương loại bỏ cây bị thối, héo và vệ sinh khu vực sản xuất.

Khi đất đã rút nước, tiến hành vun xới nhẹ. Có thể tủ đất bột hoặc giá thể sạch quanh gốc để kích thích cây ra rễ mới.

Kỹ thuật tưới và dinh dưỡng:

Phục hồi bộ rễ bằng cách tưới gốc phân Lân pha loãng hoặc các chế phẩm sinh học kích thích ra rễ.

Bổ sung dinh dưỡng qua lá bằng phân bón lá, vi lượng hoặc chất kích thích sinh trưởng để cây nhanh chóng quang hợp trở lại.

Đối với cây bầu bí, hạn chế tác động vào gốc, chỉ cắt tỉa lá hư và xử lý nấm bệnh.

Phòng trừ bệnh hại: Phun hoặc tưới gốc bằng chế phẩm sinh học để phòng ngừa các bệnh nguy hiểm sau ngập úng như lở cổ rễ và héo xanh vi khuẩn.

3. Cây ăn quả và cây công nghiệp lâu năm:

Giải quyết triệt để vấn đề thối rễ

Các loại cây lâu năm (như Sầu riêng, Cây có múi) đặc biệt nhạy cảm với ngập úng kéo dài.

Thoát nước khẩn cấp, tuyệt đối không để nước đọng quá 2-3 ngày. Cần mở rãnh tiêu thoát nước triệt để, đặc biệt tại các vùng đất thấp.

Cải tạo đất và phục hồi bộ rễ:

Sau khi nước rút, cào bỏ lớp bùn đất, xới nhẹ quanh gốc.

Bổ sung phân hữu cơ hoai mục kết hợp với chế phẩm sinh học (chứa Trichoderma hoặc Bacillus subtilis để tăng cường vi sinh vật có lợi, giúp giải độc đất và kích thích rễ mới phát triển.

Thu gom cành gãy, lá, quả rụng để ngăn chặn nguồn lây lan nấm bệnh.

Quản lý cây nghiêng đổ, cần dựng cây lại sớm, cố định bằng cọc và cắt tỉa bớt cành, lá để giảm thoát hơi nước. Tránh để gốc lung lay làm đứt rễ non.

Chiến lược dinh dưỡng:

Phun phân bón lá chứa trung vi lượng (Ca, Mg, Zn, Bo…) và chất kích thích ra rễ.

Sau 7-10 ngày hồi phục, bón phân NPK cân đối, ưu tiên công thức có tỷ lệ Lân và Kali cao để tăng sức chống chịu.

Cần kiểm soát lượng Đạm, tránh bón Đạm cao ngay khi rễ chưa hồi phục.

Kiểm soát dịch hại, tăng cường theo dõi các bệnh nguy hiểm sau úng như thối rễ, xì mủ, loét thân (do nấm Phytophthora và vi khuẩn).

Nguồn tham khảo:

1. https://nongnghiepmoitruong.vn/khoi-phuc-san-xuat-nong-nghiep-sau-mua-lu-khanh-hoa-d785841.html
2. https://dantri.com.vn/thoi-su/dak-lak-ly-giai-viec-thiet-hai-nang-ne-trong-mua-lu-20251124183043748.htm
3. https://baodaklak.vn/kinh-te/202511/nong-nghiep-dak-lak-thiet-hai-uoc-tinh-hon-4300-ty-dong-do-mua-lu-86f286e/