Đậu quả kém và rụng quả non ở cây Táo Đài Loan – Nguyên nhân và cách khắc phục

Mùa vụ năm nay nhiều vườn táo (gồm cả giống Táo Đài Loan) gặp hiện tượng đậu quả kém, rụng quả non hàng loạt. Thực tế này ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng vụ mùa. Bài viết tổng hợp nguyên nhân chính đã được nghiên cứu, giải thích cơ chế và đưa ra các biện pháp phòng — trị có cơ sở khoa học, phù hợp để ứng dụng ở vườn thương phẩm.

I. Triệu chứng nhận biết

Hoa nở đều nhưng sau 1–3 tuần sau ra hoa nhiều quả non vàng, teo rồi rụng.

Rụng quả tiếp tục ở các giai đoạn sớm (thời kỳ quả đậu nhỏ), có thể có “June drop” (rụng đợt giữa tháng sau hoa).

Quả còn lại thường nhỏ, không đều kích thước; có thể kèm các triệu chứng do sâu bệnh (lá vàng, vết chấm, thối quả).

II. Các nguyên nhân chính và cơ chế

1. Ảnh hưởng của mưa nhiều trong giai đoạn ra hoa

Hạt phấn bị hỏng: Hạt phấn táo vốn rất nhạy cảm với ẩm độ. Khi mưa nhiều, nước làm phấn bị hút nước, nứt vỡ hoặc chết, giảm khả năng nảy mầm.

Bị rửa trôi phấn: Mưa trực tiếp trên hoa sẽ làm trôi hạt phấn đã rơi trên đầu nhụy, làm giảm cơ hội thụ tinh.

Giảm hoạt động của côn trùng thụ phấn: Ong và nhiều loài côn trùng ít hoạt động khi thời tiết ẩm ướt, nhiệt độ thấp. Kết quả là lượng phấn thụ phấn chéo giảm mạnh.

Nấm bệnh phát triển: Mưa liên tục tạo môi trường thuận lợi cho nấm bệnh trên hoa và cuống quả (như thán thư, thối hoa), khiến quả non yếu và dễ rụng.

👉 Đây chính là nguyên nhân quan trọng nhất trong năm mưa nhiều: hoa ít được thụ tinh, tỷ lệ đậu quả giảm ngay từ đầu.

2. Rụng sinh lý tự nhiên của cây táo

Táo nói chung (kể cả táo Đài Loan) có hiện tượng rụng sinh lý để tự điều chỉnh số lượng quả phù hợp với khả năng nuôi dưỡng.

Có 2 giai đoạn rụng sinh lý chính:

• Rụng sớm (sau nở hoa 1–2 tuần): thường do hoa không được thụ tinh hoặc thụ tinh kém.
• Rụng giữa mùa (4–6 tuần sau hoa, còn gọi là “June drop”): cây tự loại bỏ những quả yếu, hạt ít hoặc bị cạnh tranh dinh dưỡng.

Năm thời tiết bất lợi, tỉ lệ rụng sinh lý tăng cao, khiến nhà vườn lầm tưởng là “rụng bất thường”.

3. Thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là Boron (B) và Canxi (Ca)

Boron (B): cần thiết cho sự nảy mầm và phát triển ống phấn. Nếu thiếu B vào giai đoạn hoa nở, hạt phấn không phát triển, dẫn tới hoa không thụ tinh, rụng sớm.

Canxi (Ca): đóng vai trò cố định thành tế bào quả. Khi thiếu Ca, tế bào quả non yếu, dễ bị biến dạng hoặc rụng.

Đạm (N) mất cân đối: bón quá nhiều đạm trong thời kỳ ra hoa – đậu quả làm cây phát triển lá mạnh, cạnh tranh dinh dưỡng với hoa và quả non, dẫn đến rụng quả.

Ngoài ra, thiếu Mg, Zn, K cũng ảnh hưởng đến sự nuôi dưỡng quả non.

4. Sâu bệnh hại trên hoa và quả non

Ruồi vàng/ruồi quả: chích hút quả non làm quả bị thối, rụng hàng loạt.

Rệp sáp, bọ trĩ: chích hút dịch trên cuống hoa, cuống quả, làm quả non kém phát triển rồi rụng.

Nấm bệnh (thán thư, thối cuống, nấm Botrytis): gây thối hoa, thối cuống quả, nhất là trong điều kiện mưa nhiều, ẩm độ cao.
👉 Đây là nguyên nhân gián tiếp nhưng rất quan trọng, vì nếu quả non bị tổn thương sẽ không thể phát triển bình thường.

5. Điều kiện thời tiết cực đoan khác (ngoài mưa)

Nhiệt độ thấp trong thời kỳ nở hoa: nhiệt độ < 15°C làm giảm khả năng nảy mầm của phấn, ong không đi lấy mật → giảm thụ phấn.

Nhiệt độ cao bất thường sau khi quả vừa đậu: cây bị sốc nhiệt, hô hấp mạnh, quả non thiếu dinh dưỡng, dễ rụng.

Gió mạnh, mưa đá: gây chấn thương cơ học, gãy cuống, rụng quả.

6. Quản lý vườn chưa hợp lý

Tán cây rậm rạp, ẩm thấp → hạn chế côn trùng thụ phấn và tạo môi trường cho sâu bệnh phát triển.

Không tỉa quả: khi để quá nhiều quả trên một cây, cây sẽ tự rụng bớt quả (rụng sinh lý mạnh hơn).

Tưới tiêu kém: đất úng nước sau mưa kéo dài làm rễ thiếu oxy, rối loạn sinh lý cây, quả non rụng nhiều.

III. Cách chẩn đoán nhanh tại vườn

Kiểm tra thời điểm mưa so với thời kỳ nở hoa (đánh dấu ngày nở rộ). Nếu mưa rơi nhiều trong 3 – 5 ngày liên tiếp khi hoa mở, đây là yếu tố chính.

Kiểm tra mật độ ong/ đối tượng thụ phấn (có thấy ong vào hoa không?).

Quan sát triệu chứng quả non (vết chấm, lỗ, thối ruột) – nếu có nhiều vết chích ruồi/ấu trùng, nghi ngờ ruồi quả/ côn trùng.

Làm phân tích lá/ đất để kiểm tra B, Ca, các vi chất; hoặc quan sát dấu hiệu thiếu B (hoa rụng, quả biến dạng).

IV. Biện pháp phòng và khắc phục

Nhiều biện pháp cần áp dụng kết hợp; hiệu quả phụ thuộc vào quy mô vườn, giống, điều kiện địa phương. Trước khi phun hoá chất hoặc bón lớn, tham vấn kỹ kỹ sư nông nghiệp/ khuyến nông địa phương và tuân thủ đăng ký thuốc.

Bảo vệ quả non khỏi sâu/bệnh:

Kiểm soát sớm các tác nhân gây hại (ruồi quả, rệp, sâu non) bằng bẫy, thu hái quả bệnh, hoặc phun thuốc chọn lọc theo khuyến cáo (luôn tránh phun vào thời gian ong hoạt động). Điều trị sớm sẽ giảm rụng do tổn thương cơ học/nhập khuẩn.

Bổ sung dinh dưỡng qua lá tức thời:

Phun Boron + Calcium dạng foliar vào giai đoạn trước nở, khi nụ sắp nở (pre-bloom) hoặc ngay sau rụng cánh (petal fall) đã chứng minh giúp tăng tỷ lệ đậu quả và cải thiện phát triển quả non. Dùng chế phẩm được khuyến cáo, tuân thủ liều nhà sản xuất.

Tăng cường chăm sóc cây mẹ:

Bảo đảm cây không bị căng thẳng nước (tưới hợp lý nếu cần), tránh bón đạm dư vào giai đoạn ra hoa/đậu quả (dư đạm làm cây sinh tán mạnh, giảm đậu quả). Kiểm soát cỏ dại để giảm cạnh tranh dinh dưỡng.

Tỉa bớt quả hợp lý:

Nếu cây đậu quá dầy dẫn đến rụng nhiều và quả nhỏ, thực hiện tỉa sớm (khi quả còn nhỏ, trước khi mỗi quả to bằng đầu kim/đồng xu nhỏ) để lại khoảng cách giữa quả (6–8 inches ~ 15–20 cm tuỳ giống). Tỉa giúp cây tập trung dinh dưỡng cho số quả để lại, giảm rụng tiếp theo.

Quản lý mật độ ong thụ phấn: Đặt ổ ong mật hoặc thu hút ong hoang dã (vườn hoa, bãi hoa) ở giai đoạn nở; tránh phun thuốc hệ thống/hóa chất độc ong trong giai đoạn nở hoa. Điều này rất quan trọng ở vùng hay mưa — khi ong ít hoạt động, bạn càng cần đảm bảo có số lượng ong dự phòng.

Bổ sung B và Ca theo lịch hợp lý: Lập kế hoạch phun Boron thời kỳ trước nở và/hoặc ngay sau nở; phối hợp phun Canxi ở giai đoạn quả non. Nhiều nghiên cứu/khuyến cáo cho thấy foliar B trước và sau nở tăng đậu quả và chất lượng. (Kiểm tra nồng độ trong lá/đất để định liều).

Tổ chức thoát nước/thoáng vườn, giảm ẩm lâu: Cắt tỉa hợp lý để vườn thông thoáng, giảm ẩm ướt kéo dài trên hoa/đọt; nếu đất quá ướt, cải thiện rãnh thoát nước để giảm stress cho cây và bớt điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh.

Lập kế hoạch phòng dịch và theo dõi sớm: Kiểm tra thường xuyên thời kỳ hoa — nếu dự báo mưa lớn kéo dài, tăng cường dự phòng (bẫy ruồi, cắt tỉa, phun ít nhất các thuốc bảo vệ thích hợp trước/ngoài thời kỳ hoa nếu cần) và điều chỉnh lịch thụ phấn nhân tạo (đặt nhiều ong, khuyến khích hoa cộng sinh).

Những điều nhà vườn cần lưu ý

Mưa nhiều trong giai đoạn nở hoa là nguy cơ hàng đầu khiến đậu quả kém do ảnh hưởng trực tiếp lên phấn và quá trình thụ phấn. Cần kết hợp biện pháp tăng cường thụ phấn (ong), bổ sung dinh dưỡng (B, Ca), kiểm soát sâu bệnh và tỉa quả hợp lý.

Không có biện pháp “1 lần là xong”; cần xử lý tổng hợp (IPM + dinh dưỡng + quản lý vườn) theo đặc thù địa phương.