Phòng trừ bệnh chổi rồng (đầu lân) hại cây trồng

Bệnh chổi rồng là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với ngành trồng nhãn tại Việt Nam, gây thiệt hại đáng kể về năng suất và chất lượng trái. Việc hiểu rõ tác nhân gây bệnh, cơ chế lây lan và áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả là vô cùng cần thiết để bảo vệ vườn nhãn của bà con nông dân. Bài viết này sẽ đi sâu vào các khía cạnh chuyên môn về bệnh chổi rồng, cung cấp một cái nhìn toàn diện và các giải pháp phòng trừ dựa trên cơ sở khoa học.

1. Tác nhân gây bệnh
Theo nghiên cứu mới nhất của Viện Cây ăn quả miền Nam, tác nhân gây bệnh chổi rồng trên cây nhãn là một loại vi khuẩn thuộc nhóm Gamma Proteobacteria. Đây là loại vi khuẩn mới chưa được định danh, không thể nuôi cấy trong môi trường nhân tạo. Vi khuẩn này sống trong mạch dẫn của cây, đặc biệt trên các đọt non và hoa, gây rối loạn sinh trưởng và phát triển của cây nhãn
2. Điều kiện phát sinh phát triển của bệnh chổi rồng ở nhãn
– Bệnh chổi rồng gây hại trên nhãn qua 2 con đường:
+ Qua nhân gióng vô tính: ghép, chiết cành từ các cây bị bệnh.
+ Qua môi giới truyền bệnh là nhện lông nhung hại nhãn. Nhện phát tán qua vận chuyển cây giống, sản phẩm của cây nhãn, đồng thời nhện phát tán từ nơi này qua nơi khác nhờ gió, động vật khác như chim, côn trùng,…
– Nhện lông nhung (Eryophyes dimocapi), nhện rất nhỏ không nhìn thấy bằng mắt thường. Vòng đời của nhện lông nhung khoảng 8-15 ngày, một năm sinh sản 13-15 thế hệ.
– Nhện gây hại nặng nhất trong những tháng mùa nắng (tháng 4-5 và tháng 11-12), nhện gây hại và truyền bệnh từ rất sớm (chồi non và nụ hoa). Khi không có đọt non chúng chích hút trên lá già nhưng không biểu hiện rõ triệu chứng.
3. Triệu chứng điển hình của bệnh chổi rồng
Bệnh chổi rồng biểu hiện rõ ràng trên các bộ phận của cây nhãn, với các triệu chứng đặc trưng:

Chồi non và cành: Chồi non bị nhiễm bệnh thường mọc thành chùm dày đặc, nhưng còi cọc, lá nhỏ, biến dạng, mép lá cong queo. Các cành bị bệnh phát triển dị dạng, tạo thành hình dạng giống như “chổi” do sự phát triển bất thường của nhiều chồi phụ từ một điểm. Chồi bị bệnh phát triển kém và thoái hoá, sau đó dẫn đến khô và chết.
Hoa và quả: Cây nhãn nhiễm bệnh thường ra hoa bất thường, hoa có thể bị biến dạng, không đậu trái hoặc trái non bị rụng hàng loạt. Quả nếu có cũng nhỏ, dị dạng, cơm mỏng và chất lượng kém.
Tổng thể cây: Cây bị bệnh nặng sẽ còi cọc, sinh trưởng kém, tán lá thưa thớt và năng suất giảm sút nghiêm trọng, dẫn đến suy kiệt và chết dần.

4. Biện pháp phòng trừ bệnh chổi rồng hiệu quả
Để kiểm soát và phòng trừ bệnh chổi rồng, cần áp dụng một chiến lược tổng hợp, kết hợp nhiều biện pháp từ canh tác, hóa học đến sinh học.
4.1. Biện pháp canh tác
– Ưu tiên sử dụng các giống nhãn có khả năng kháng hoặc chống chịu bệnh tốt. Cần tìm hiểu thông tin từ các viện nghiên cứu hoặc cơ quan khuyến nông về các giống nhãn mới có đặc tính này.
– Tuyệt đối không sử dụng cây giống từ các vườn đã nhiễm bệnh. Cần đảm bảo cây giống sạch bệnh, có nguồn gốc rõ ràng từ các vườn ươm uy tín.
– Thường xuyên kiểm tra vườn để phát hiện sớm các cành, chồi bị bệnh. Thực hiện cắt tỉa triệt để các bộ phận nhiễm bệnh và thu gom, tiêu hủy bằng cách đốt hoặc chôn sâu để tránh lây lan. Đây là biện pháp cực kỳ quan trọng để loại bỏ nguồn bệnh.

– Dọn dẹp tàn dư thực vật, cỏ dại trong vườn để hạn chế nơi trú ẩn của nhện lông nhung và các mầm bệnh khác.
– Bón phân cân đối, cung cấp đủ nước và các dưỡng chất cần thiết để cây khỏe mạnh, tăng khả năng chống chịu bệnh.
4.2. Biện pháp hóa học
Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cần tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc, đúng cách) và ưu tiên các loại thuốc có tác động chọn lọc để hạn chế ảnh hưởng đến môi trường và thiên địch.

Kiểm soát nhện lông nhung: Đây là yếu tố then chốt do nhện là vector truyền bệnh. Sử dụng các loại thuốc trừ nhện (acaricides) có hiệu quả đối với nhện lông nhung. Các hoạt chất có thể cân nhắc bao gồm: Abamectin, Spiromesifen, Fenpyroximate, Hexythiazox, hoặc các sản phẩm có nguồn gốc sinh học như dầu khoáng (mineral oil).
Kết hợp bón phân qua lá tăng cường sự phát triển của cơi, giúp cho cây ra cơi tập trung, vượt qua được giai đoạn mẫn cảm đối với nhện lông nhung. Giai đoạn phun thuốc:
+ Cơi 1: Khi đọt bắt đầu nhú cho đến khoảng 0,5 – 1cm.
+ Cơi 2: Khi đọt chuyển mình từ màu nâu đen sang màu vàng sáng, đọt mềm đến khi đọt 0,5 – 1cm.
+ Cơi bông: Khi đọt có màu vàng sáng, mềm đến khi phát hoa đầu tiên vươn ra khoảng 1 – 2cm.

4.3. Biện pháp sinh học

Sử dụng thiên địch: Khuyến khích sự phát triển của các loài thiên địch của nhện lông nhung trong vườn nhãn, ví dụ như một số loài bọ rùa, nhện ăn mồi.
Chế phẩm sinh học: Nghiên cứu và ứng dụng các chế phẩm sinh học có chứa vi sinh vật đối kháng hoặc các chất có nguồn gốc thực vật có khả năng ức chế vi khuẩn gây bệnh hoặc xua đuổi nhện.

5. Quản lý tổng hợp bệnh chổi rồng (IPM)
Để đạt hiệu quả phòng trừ cao nhất và bền vững, cần áp dụng phương pháp Quản lý dịch hại Tổng hợp (IPM) bao gồm:

Giám sát thường xuyên thăm vườn định kỳ để phát hiện sớm các triệu chứng bệnh và mật độ nhện lông nhung.
Xác định ngưỡng kinh tế dựa vào mật độ nhện và mức độ nhiễm bệnh để quyết định thời điểm và biện pháp can thiệp phù hợp, tránh lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Phối hợp linh hoạt giữa các biện pháp canh tác, sinh học và hóa học để đạt hiệu quả tối ưu, giảm thiểu rủi ro cho môi trường và sức khỏe con người.

Một số sản phẩm của công ty TNHH NNCNC Đức Thành phòng trừ bệnh chổi rồng, bà con có thể tham khảo: