Kỹ thuật ủ phân xanh từ rơm rạ, lá cây tại nhà để cải tạo đất

Kỹ thuật ủ phân xanh từ rơm rạ và lá cây tại nhà để cải tạo đất là một giải pháp đơn giản, tiết kiệm và thân thiện với môi trường, giúp bà con tận dụng phế phẩm nông nghiệp như rơm rạ, lá cây để tạo ra nguồn phân hữu cơ giàu dinh dưỡng. Nội dung sẽ hướng dẫn cách ủ phân xanh đúng kỹ thuật tại nhà, giúp cải tạo đất, tăng độ mùn và giảm chi phí đầu vào trong canh tác.
1. Giới thiệu về phân xanh và lợi ích:
Phân xanh là gì?
Phân xanh là loại phân hữu cơ được tạo ra từ các loại cây xanh, như rơm rạ, lá cây, cỏ, hoặc các cây họ đậu. Các nguyên liệu này được ủ để phân hủy, chuyển hóa thành chất hữu cơ có ích cho đất. Phân xanh giúp cải thiện cấu trúc đất, cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng và thúc đẩy sự phát triển của các vi sinh vật có lợi trong đất.
1.2. Phân biệt phân xanh với các loại phân khác:
– Phân xanh và Phân hóa học: Phân xanh là loại phân hữu cơ, chứa nhiều chất dinh dưỡng từ thiên nhiên như cacbon, nitơ, phốt pho, kali, và các vi sinh vật có lợi. Trong khi đó, phân hóa học chứa các chất dinh dưỡng được tổng hợp nhân tạo, thường có tác dụng nhanh nhưng có thể làm suy giảm chất lượng đất lâu dài nếu dùng quá nhiều.
– Phân xanh và Phân chuồng: Phân chuồng là phân từ chất thải của gia súc, gia cầm, còn phân xanh là sản phẩm từ cây cối. Phân chuồng cung cấp nhiều chất dinh dưỡng hữu cơ và vi sinh vật, nhưng phân xanh lại ít mùi và dễ sử dụng hơn trong các phương pháp canh tác hữu cơ.
– Phân xanh và Phân vi sinh: Phân vi sinh chứa các vi sinh vật có lợi đã được cấy giống sẵn, giúp cải tạo đất nhanh chóng. Phân xanh thường chứa các vi sinh vật tự nhiên, làm việc lâu dài trong đất nhưng cần thời gian để phân hủy.
1.3. Lợi ích của phân xanh
– Cải thiện độ phì nhiêu của đất: Tăng cường chất hữu cơ giúp đất trở nên tơi xốp, cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng giữ nước và dưỡng chất.
– Tăng vi sinh vật có lợi: Phân xanh thúc đẩy sự phát triển của các vi sinh vật có lợi trong đất, giúp phân giải các chất hữu cơ nhanh chóng và tạo ra môi trường sống tốt cho cây trồng.
– Tiết kiệm chi phí: Bằng cách sử dụng nguyên liệu sẵn có như rơm rạ, lá cây, phân xanh giúp nông dân tiết kiệm chi phí mua phân hóa học.
– Bảo vệ môi trường: Phân xanh giúp tái chế các phế phẩm nông nghiệp, giảm lượng rác thải và khí thải từ việc đốt rơm rạ.
2. Nguyên liệu để ủ phân xanh

2.1. Rơm rạ:
– Rơm rạ là phụ phẩm nông nghiệp từ cây lúa, thu được sau mùa thu hoạch lúa. Đây là nguyên liệu phổ biến và sẵn có ở hầu hết các vùng trồng lúa.Cần được làm ẩm trước khi ủ để đảm bảo phân hủy hiệu quả
2.2. Lá cây:

– Lá cây có thể là lá chuối, lá keo, lá sắn, lá cọ, hoặc lá của các loại cây họ đậu. Đây là nguồn nguyên liệu dễ tìm và thường xuyên có sẵn trong vườn nhà, khu vực nông thôn. Lá cây thường chứa nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là các khoáng chất như kali, magiê.
– Lá cây xanh dễ phân hủy hơn rơm rạ, nhưng có thể cần thêm một số vật liệu khác như phân chuồng để tăng cường dinh dưỡng cho đất.
– Một số lá cây như lá xoan, lá sầu đâu, có chứa tinh dầu hoặc chất độc, vì vậy cần tránh sử dụng những loại này khi ủ phân xanh.
2.3. Phân chuồng (bò, gà, lợn, dê,…)

– Phân chuồng là sản phẩm của các loài gia súc hoặc gia cầm. Đây là một nguyên liệu rất giàu đạm và vi sinh vật có lợi.
– Phân chuồng có chứa lượng đạm cao, giúp cân bằng tỷ lệ cacbon/nitơ trong quá trình phân hủy.
– Cần phải ủ trước khi sử dụng hoặc phơi khô để giảm mầm bệnh và giảm mùi hôi.
2.4. Các vật liệu bổ sung khác
– Cám gạo: Cám gạo là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng tốt, đặc biệt là phốt pho và kali. Nó có thể giúp phân hủy nhanh hơn và thúc đẩy sự phát triển của vi sinh vật
– Chế phẩm vi sinh (EM, Trichoderma,…): Chế phẩm vi sinh giúp tăng cường hoạt động của các vi sinh vật có lợi trong quá trình phân hủy, đồng thời giảm thiểu sự phát triển của nấm và vi khuẩn gây hại.
– Nước vôi trong: Nước vôi trong có tác dụng cân bằng pH và tiêu diệt các vi sinh vật có hại trong đống ủ, giúp quá trình phân hủy diễn ra nhanh và sạch.
3. Hướng dẫn ủ phân xanh

Chọn vị trí: Cần chọn một nơi thoáng khí, không bị ngập nước để dễ dàng theo dõi và đảo trộn đống ủ. Nếu có thể, nên ủ trên nền đất để dễ dàng lấy phân khi hoàn thành.
Dụng cụ: Cần có một khu vực để tạo đống ủ (có thể là nền đất hoặc giàn sàn), dao băm nhỏ nguyên liệu, và các dụng cụ để đảo trộn.
Bước 1: Tạo đống ủ:
Xếp các lớp nguyên liệu theo thứ tự sau:
– Lớp đáy: Bắt đầu với lớp rơm rạ hoặc cành cây lớn giúp tạo không gian thoáng khí cho đống ủ.
– Tiếp theo là lớp lá cây đã băm nhỏ.
– Thêm lớp phân chuồng để cung cấp đạm, giúp cân bằng tỷ lệ C:N trong đống ủ.
– Rắc thêm một lớp chế phẩm vi sinh hoặc cám gạo nếu có.
– Tiếp tục xếp thành nhiều lớp cho đến khi đạt chiều cao từ 1,2 – 1,5m và rộng khoảng 1,5m.
Bước 2: Tạo độ ẩm phải giữ cho đống ủ có độ ẩm khoảng 50-60%. Nếu nguyên liệu quá khô, bạn cần tưới thêm nước. Đảm bảo không quá ướt, vì nếu đống ủ quá ẩm sẽ dẫn đến tình trạng thối rữa.
Bước 3: Đảo trộn và theo dõi quá trình ủ
– Đảo trộn: Sau khoảng 10-15 ngày, bạn cần đảo trộn đống ủ để giúp oxy lưu thông và tránh tình trạng phân hủy không đồng đều. Đảo trộn nhẹ nhàng, đảm bảo không làm vỡ cấu trúc của đống ủ.
– Kiểm tra mùi: Đống phân ủ đúng cách sẽ có mùi đất tươi. Nếu có mùi hôi thối, bạn cần thêm chế phẩm vi sinh hoặc vôi để cải thiện tình hình.
– Thêm nước nếu cần: Nếu đống ủ quá khô, có thể tưới thêm nước để duy trì độ ẩm. Tuy nhiên, tránh làm đống ủ quá ướt, vì có thể gây thối rữa nguyên liệu.
Bước 4: Thời gian ủ và hoàn thành
-Thời gian ủ: Phân xanh sẽ hoàn thành sau khoảng 40-60 ngày tùy vào điều kiện thời tiết và loại nguyên liệu sử dụng. Đống phân xanh khi hoàn thành sẽ chuyển sang màu nâu đen, có mùi đất tự nhiên và không còn các phần nguyên liệu lớn.
– Kiểm tra độ phân hủy: Để kiểm tra xem phân đã hoàn thành chưa, bạn có thể lấy một ít phân ra ngoài, bóp thử nếu không còn mảnh nguyên liệu lớn và có độ mịn, đồng thời có mùi đất tươi là phân đã sẵn sàng.
4. Cách sử dụng phân xanh cho cây trồng
Cải tạo đất trước khi trồng
– Xới đất để tơi xốp hoặc tạo hố trồng cây.
– Rải phân xanh từ rơm rạ và lá cây lên bề mặt đất hoặc vào hố trồng. Trộn đều phân với đất để giúp cây dễ dàng hấp thụ dưỡng chất.
– Sau khi bón phân, bạn có thể trồng cây như bình thường.
Bón phân xanh cho cây trồng đã phát triển
– Xới đất nhẹ quanh gốc cây: Để phân xanh tiếp xúc tốt với đất.
– Bón phân ở xung quanh gốc cây và trộn nhẹ vào đất.
– Sau khi bón phân, tưới nước đều để phân hòa tan và dễ dàng thấm vào đất.
Cải tạo đất sau mùa vụ
– Sau khi thu hoạch, thu gom và băm nhỏ nguyên liệu để làm phân xanh cho mùa sau
– Ủ rơm rạ và lá cây trong mùa thu hoạch hoặc trộn trực tiếp vào đất nếu không có thời gian ủ.
– Để phân tự phân hủy trong 2-3 tuần trước khi trồng vụ mùa mới.
5. Nhược điểm và một số lưu ý khi sử dụng phân xanh
Nhược điểm:
– Phân xanh từ rơm rạ và lá cây có thể mất nhiều thời gian để phân hủy hoàn toàn, đặc biệt là khi tỷ lệ C:N không cân đối. Điều này yêu cầu bạn cần phải chuẩn bị phân xanh trước khi trồng ít nhất 1-2 tháng.
– Phân xanh không cung cấp đủ tất cả các chất dinh dưỡng, cần kết hợp với phân bón khác.
– Trong quá trình phân hủy, phân xanh có thể tạo ra mùi khó chịu nếu quá trình phân hủy không diễn ra thuận lợi, đặc biệt khi đống phân bị ướt hoặc thiếu oxy. Cần đảo trộn thường xuyên để đảm bảo quá trình phân hủy diễn ra bình thường và tránh mùi hôi.
– Cần một lượng lớn nguyên liệu để làm phân xanh, gây khó khăn cho việc quản lý.
– Nếu nguyên liệu làm phân xanh bị nhiễm bệnh hoặc chứa thuốc trừ sâu từ cây trồng trước đó, có thể gây hại cho cây trồng sau này. Vì vậy, cần lựa chọn nguyên liệu an toàn, không bị nhiễm bệnh hoặc hóa chất.
– Phân xanh cung cấp dưỡng chất dần dần, không phù hợp khi cần cải tạo đất ngay lập tức.
Một số lưu ý:
– Phân xanh chủ yếu từ rơm rạ và lá cây có tỷ lệ cacbon (C) cao và nitơ (N) thấp, điều này có thể làm chậm quá trình phân hủy nếu không có sự bổ sung các nguồn phân giàu đạm như phân chuồng. Tỷ lệ C:N hợp lý khoảng 30:1 là tối ưu để thúc đẩy phân hủy nhanh chóng.
– Đảm bảo độ ẩm trong đống phân xanh phải được duy trì ở mức khoảng 50-60%. Độ ẩm quá cao hoặc quá thấp đều có thể làm giảm hiệu quả phân hủy và gây mùi hôi khó chịu. Cần thường xuyên kiểm tra và điều chỉnh độ ẩm trong đống phân.
– Tránh sử dụng lá cây chứa tinh dầu hoặc chất độc, và băm nhỏ rơm rạ để tăng hiệu quả phân hủy.
– Phân xanh cần thời gian để phân hủy hoàn toàn. Điều này có thể kéo dài từ 1-2 tháng tùy thuộc vào điều kiện môi trường và tỷ lệ nguyên liệu. Vì vậy, cần có kế hoạch chuẩn bị phân xanh trước mùa trồng để đạt hiệu quả cao nhất
– Đảm bảo phân xanh đã phân hủy hoàn toàn trước khi bón để tránh hại cây.