Đất đang “kiệt sức” vì lạm dụng thuốc BVTV – Làm sao để phục hồi

Việc sử dụng quá nhiều thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong thời gian dài không chỉ tiêu diệt sâu bệnh mà còn làm suy giảm hệ vi sinh vật có lợi khiến đất chai sạn, nghèo dinh dưỡng và mất cân bằng sinh thái. Nếu không khắc phục kịp thời, cây trồng sẽ khó phát triển, năng suất giảm sút. Vậy làm sao để cải tạo đất, khôi phục độ phì nhiêu và tạo môi trường canh tác bền vững?

Theo số liệu của Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, nước ta có khoảng 26 triệu ha đất nông nghiệp, nhu cầu sử dụng phân bón trung bình mỗi năm khoảng trên 10 triệu tấn. Kết quả điều tra của Tổ chức Lương thực và nông nghiệp Liên hiệp quốc cho thấy, hiệu quả sử dụng phân bón ở Việt Nam chỉ đạt 45-50. Nếu không có biện pháp cải tạo kịp thời, đất sẽ ngày càng thoái hóa, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và thu nhập của bà con. Vậy làm thế nào để phục hồi đất bạc màu, khôi phục độ phì nhiêu và hướng tới một nền nông nghiệp bền vững?

Cải thiện độ tơi xốp và cấu trúc đất

• Cày xới đất hợp lý: Nếu đất quá chặt, cần cày sâu để phá vỡ lớp đất chai cứng, giúp không khí và nước thẩm thấu tốt hơn. Thường xuyên làm sạch cỏ dại trên ruộng và xung quanh bờ ruộng bằng các biện pháp nhổ bỏ cỏ bằng tay, bằng cuốc, không sử dụng thuốc trừ cỏ
• Sử dụng phân hữu cơ: Phân chuồng hoai mục, phân trùn quế, phân xanh giúp cải thiện kết cấu đất, bổ sung mùn và tăng khả năng giữ nước.
• Bổ sung chất cải tạo đất: Các chất như vôi nông nghiệp (CaCO₃) giúp giảm độ chua, thạch cao (CaSO₄) giúp cải thiện đất sét nặng.

Bổ sung chất hữu cơ và vi sinh vật có lợi
Ủ phân xanh và trồng cây phân xanh: Các cây họ đậu (muồng, điền thanh, đậu tương, lạc dại) có khả năng cố định đạm từ không khí, giúp đất giàu dinh dưỡng hơn.
Bón phân hữu cơ kết hợp vi sinh vật: Các chế phẩm vi sinh như Trichoderma, Bacillus giúp tăng cường hệ vi sinh vật có lợi, cải thiện độ tơi xốp và khả năng giữ nước.

• Nấm Trichoderma: có khả năng đối kháng mạnh với nhiều loại nấm gây bệnh như Fusarium, Phytophthora, Rhizoctonia, Pythium… giúp bảo vệ rễ cây. Hỗ trợ phân hủy nhanh các hợp chất hữu cơ thành dạng cây dễ hấp thụ. Giải phóng hormone thực vật giúp cây phát triển mạnh mẽ hơnGiúp rễ phát triển tốt, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng và chống chịu với điều kiện bất lợi.
• Vi khuẩn bacillus: (như Bacillus subtilis, Bacillus thuringiensis, Bacillus amyloliquefaciens) tiết ra các enzyme và hợp chất kháng sinh giúp tiêu diệt vi khuẩn, nấm gây bệnh hại cây, cố định đạm và hòa tan lân, cạnh tranh với vi sinh vật có hại, làm giàu hệ vi sinh vật có lợi trong đất.

Sử dụng chế phẩm EM (Effective Microorganisms), chế phẩm EM bao gồm một số loại vi khuẩn, nấm và vi sinh vật khác đã được tập hợp lại thành một hệ thống vi sinh. Có khả năng xử lý các chất độc hại trong đất và nước, tăng cường sự sinh trưởng và phát triển của các cây trồng. EM cũng được sử dụng trong trồng trọt, xử lý chất thải và trong chăn nuôi gia súc gia cầm.

Luân canh và xen canh cây trồng

• Luân canh cây trồng hợp lý: Tránh trồng liên tục một loại cây trên cùng một mảnh đất để giảm cạn kiệt dinh dưỡng.
• Trồng cây có bộ rễ ăn sâu như keo dậu, cỏ Vetiver, cỏ lạc dại để cố định đất. Xen canh cây họ đậu giúp bổ sung đạm và che phủ đất..

Bón phân hợp lý và giảm hóa chất

• Chỉ sử dụng thuốc hóa học khi thật cần thiết, ưu tiên sử dụng các loại thuốc có phổ tác động hẹp, ít độc, không phun thuốc định kỳ. Tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng cách) khi sử dụng thuốc BVTV
• Bổ sung vi lượng và trung lượng: Các nguyên tố như Mg, Ca, Zn, Bo rất quan trọng giúp cây hấp thu tốt dinh dưỡng.

Cải thiện khả năng giữ nước và chống xói mòn

• Tạo rãnh thoát nước làm giảm dòng chảy mặt,  giữ nước lại trong đất đảm bảo đất không bị úng nước hoặc khô hạn quá mức.
• Xây dựng hệ thống bờ vùng, bờ thửa và mương rãnh để chống xói mòn