Bệnh nấm bồ hóng gây hại trên cây trồng

Cây có múi là loại cây ăn quả mang lại giá trị kinh tế cao, tuy nhiên, chúng thường xuyên phải đối mặt với nhiều dịch bệnh, trong đó có bệnh bồ hóng (hay còn gọi là muội đen). Bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến năng suất mà còn làm giảm giá trị thương phẩm của trái cây.
1. Giới thiệu về bệnh bồ hóng
Bệnh bồ hóng là một trong những bệnh phổ biến trên cây có múi, đặc biệt là trong điều kiện khí hậu nóng ẩm và vườn cây rậm rạp. Tên gọi “bồ hóng” xuất phát từ lớp nấm màu đen, trông giống như tro bồ hóng hay muội than, bao phủ bề mặt lá, cành và quả. Mặc dù không trực tiếp tấn công mô cây như các loại nấm gây thối rữa, nhưng sự hiện diện của lớp bồ hóng này lại gây ra những tác động tiêu cực đáng kể đến sinh trưởng và phát triển của cây.
2. Triệu chứng bệnh bồ hóng trên cây có múi
Các triệu chứng của bệnh bồ hóng rất dễ nhận biết và thường xuất hiện rõ rệt ở các bộ phận trên mặt đất của cây:
Trên lá: Đây là nơi triệu chứng thường biểu hiện sớm nhất. Bề mặt lá, đặc biệt là mặt trên, sẽ bị bao phủ bởi một lớp nấm màu đen xám đến đen tuyền, có kết cấu mịn như bột hoặc sần sùi. Lớp này có thể bong tróc khi dùng tay cọ xát. Khi bệnh nặng, lớp bồ hóng dày đặc có thể che phủ hoàn toàn bề mặt lá, làm giảm khả năng quang hợp của cây.

Nấm bệnh bồ hóng - Ảnh hưởng sức khỏe cây trồng và giá trị thương phẩm | CÔNG TY TNHH GIẢI PHÁP NÔNG NGHIỆP MKA (Mekongagri)
Trên cành và thân: Tương tự như trên lá, cành và thân cây cũng sẽ xuất hiện lớp nấm đen. Các cành non và cành bánh tẻ thường bị ảnh hưởng nhiều hơn.

Cẩm nang trị bệnh bồ hóng trên cây có múi nhà nông cần ghi nhớ
Trên quả: Quả là bộ phận bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất về mặt thương phẩm. Lớp bồ hóng bám chặt trên vỏ quả làm quả trông xấu xí, mất đi màu sắc tự nhiên và khó làm sạch. Điều này làm giảm giá trị kinh tế của sản phẩm khi đưa ra thị trường.
3. Tác nhân gây bệnh bồ hóng
Tác nhân chính gây ra bệnh bồ hóng trên cây có múi là nấm Capnodium Mangiferae. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhấn mạnh là loại nấm này không phải là tác nhân gây hại sơ cấp. Chúng là nấm hoại sinh, phát triển mạnh nhờ nguồn dinh dưỡng từ chất thải của các loại côn trùng chích hút.
Quá trình hình thành nấm bồ hóng diễn ra như sau:
– Côn trùng chích hút gây hại: Các loài côn trùng như rầy mềm, rệp sáp, rệp vảy và ruồi trắng là những tác nhân khởi đầu. Chúng tập trung chích hút nhựa cây, và trong quá trình tiêu hóa, chúng bài tiết ra một chất lỏng ngọt, trong suốt, dính như mật được gọi là “mật ngọt”.

Phòng trừ rệp muội trên cây cà phê
– Môi trường thuận lợi cho nấm phát triển: Lớp mật ngọt này rơi vãi trên bề mặt lá, cành và quả, tạo thành một môi trường dinh dưỡng lý tưởng cho nấm Capnodium Mangiferae và các loài nấm bồ hóng khác phát triển. Nấm sẽ hấp thụ đường và các chất dinh dưỡng khác từ mật ngọt để sinh trưởng và hình thành lớp sợi nấm màu đen đặc trưng.
– Tác động gián tiếp: Lớp nấm đen này sau đó sẽ bao phủ bề mặt cây, gây cản trở quá trình quang hợp (do giảm diện tích tiếp xúc với ánh sáng mặt trời), ảnh hưởng đến sự trao đổi khí của cây và làm giảm năng suất. Đối với quả, nó làm giảm khả năng hấp thụ ánh sáng, ảnh hưởng đến quá trình chín và làm giảm giá trị thương phẩm một cách đáng kể.
4. Biện pháp phòng trừ bệnh bồ hóng trên cây có múi
4.1. Biện pháp canh tác
Vệ sinh vườn thường xuyên, thu gom và tiêu hủy các lá, cành bị bệnh hoặc tàn dư thực vật để loại bỏ nguồn bệnh.

Kỹ thuật cắt tỉa cành, tạo tán cho cây bưởi CÔNG TY CỔ PHẦN BAO BÌ HVL VIỆT NAM

Cắt tỉa tạo tán thông thoáng, loại bỏ các cành tăm, cành bị sâu bệnh để ánh sáng có thể chiếu đều vào bên trong tán cây, giúp giảm độ ẩm và hạn chế sự phát triển của nấm cũng như nơi trú ẩn của côn trùng.
Tưới nước và bón phân cân đối, đảm bảo cây có đủ dinh dưỡng để phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng. Tránh bón thừa đạm, vì điều này có thể kích thích các đợt lộc non thu hút côn trùng chích hút.
Trồng cây với mật độ phù hợp tránh trồng quá dày đặc, gây rậm rạp và thiếu thông thoáng.

4.2. Biện pháp sinh học và vật lý
Khuyến khích sự phát triển của các loài thiên địch của rầy, rệp như: bọ rùa, ong ký sinh, kiến vàng. Đây là phương pháp bền vững và thân thiện với môi trường.

Đối với các vườn cây nhỏ, có thể dùng vòi phun nước áp lực cao để rửa trôi lớp mật ngọt và một phần nấm bồ hóng bám trên lá, cành.
Treo các tấm bẫy dính màu vàng để thu hút và bắt giữ một số loài côn trùng gây hại.
4.3. Biện pháp hóa học
Khi mật độ côn trùng chích hút cao và các biện pháp khác không kiểm soát được, cần cân nhắc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Việc sử dụng cần tuân thủ nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc, đúng cách) và ưu tiên các loại thuốc có nguồn gốc sinh học hoặc ít độc hại.
Kiểm soát côn trùng chích hút: Sử dụng các loại thuốc trừ sâu đặc trị rầy, rệp như:
+ Thiamethoxam: Thuộc nhóm Neonicotinoid, có tác dụng lưu dẫn, kiểm soát tốt rầy, rệp.
+ Imidacloprid: Cũng thuộc nhóm Neonicotinoid, phổ rộng, hiệu quả cao với các loại côn trùng chích hút.
+ Dinotefuran: Thuộc nhóm Furanicotinyl, tác động nhanh và kéo dài.
+ Dầu khoáng (Mineral oil): Có thể pha loãng và phun để làm ngạt côn trùng và rửa trôi mật ngọt. Dầu khoáng cũng giúp làm mềm lớp bồ hóng, giúp dễ dàng loại bỏ.
+ Các hoạt chất sinh học: Như Rotenone, Azadirachtin (Neem oil) có nguồn gốc thực vật, an toàn hơn và có thể sử dụng trong canh tác hữu cơ.
Phun thuốc rửa sạch lớp bồ hóng (khi lớp nấm dày): Sau khi đã kiểm soát được côn trùng gây hại, có thể sử dụng các dung dịch có tính tẩy rửa nhẹ hoặc dầu khoáng pha loãng để rửa sạch lớp bồ hóng bám trên cây. Điều này giúp cây quang hợp tốt hơn và tăng giá trị thẩm mỹ của quả.
Một số sản phẩm của Công ty TNHH NNCNC Đức Thành có những hoạt chất trên, bà con có thể tham khảo trong phòng trừ bệnh nấm bồ hòng: