Bệnh thán thư trên cây vải: Đặc điểm, tác hại và biện pháp phòng trừ hiệu quả

Bệnh thán thư, tấn công nhiều bộ phận của cây, từ lá, cành non đến hoa và quả, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng quả. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm nhận diện, tác nhân gây bệnh, điều kiện phát sinh phát triển và các biện pháp phòng trừ bệnh thán thư hiệu quả trên cây vải, dựa trên các nghiên cứu khoa học và kinh nghiệm thực tiễn.
1. Giới thiệu chung
Cây vải là một loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, được trồng rộng rãi ở nhiều vùng trên cả nước. Tuy nhiên, quá trình canh tác vải thường xuyên đối mặt với nhiều loại sâu bệnh hại, trong đó bệnh thán thư nổi lên như một mối đe dọa thường trực. Việc hiểu rõ về bệnh thán thư và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp là yếu tố then chốt để đảm bảo năng suất và chất lượng vụ mùa.

Bệnh sương mai trên vải - Công ty Cổ phần Bosix Việt Nam
2. Tác nhân gây bệnh:
Tác nhân gây bệnh thán thư trên cây vải là nấm Colletotrichum gloeosporioides (Penz.) Penz. & Sacc., thuộc lớp Ascomycetes, bộ Glomerellales, họ Glomerellaceae. Ngoài ra, trong một số trường hợp còn có thể do Colletotrichum acutatum hoặc các loài nấm khác trong chi Colletotrichum.
Colletotrichum gloeosporioides là nấm bán ký sinh, ban đầu sống hoại sinh rồi chuyển sang ký sinh gây bệnh. Nấm lây lan qua bào tử conidia nhờ gió, mưa, nước tưới, côn trùng và con người. Trong điều kiện ẩm, bào tử nảy mầm, tạo giác bám (appressoria) để xuyên qua biểu bì cây. Sau khi xâm nhập, nấm phát triển trong mô cây, phá hủy tế bào và gây bệnh thán thư. Nấm tồn tại trên tàn dư cây bệnh và cây ký chủ khác, là nguồn lây lan cho vụ sau
Đặc điểm sinh học của nấm:

Nấm hình thành bào tử phân sinh (conidia) hình thoi, có một tế bào, không màu khi còn non và ngả nâu khi trưởng thành.
Nấm phát triển tốt trong điều kiện ẩm độ cao (>90%) và nhiệt độ dao động từ 25–30°C.
Bào tử nấm dễ dàng lây lan qua nước mưa, gió, công cụ chăm sóc hoặc côn trùng môi giới.

3. Triệu chứng bệnh:
Triệu chứng trên lá: Vết bệnh ban đầu là những đốm nhỏ, màu nâu hoặc nâu đen, hình tròn hoặc bất định. Các vết bệnh có thể liên kết lại, tạo thành các vùng cháy lớn trên phiến lá. Trong điều kiện ẩm ướt, trên bề mặt vết bệnh có thể xuất hiện các ổ bào tử màu hồng nhạt đến cam.

Triệu chứng trên cành non: Vết bệnh thường xuất hiện ở các đốt cành hoặc gần ngọn, có dạng hình bầu dục hoặc hơi lõm, màu nâu sẫm. Bệnh nặng có thể gây khô cành và chết ngược từ ngọn xuống.
Triệu chứng trên hoa: Bệnh tấn công hoa làm hoa bị khô đen, rụng sớm, ảnh hưởng đến khả năng đậu quả.

Triệu chứng trên quả: Triệu chứng trên quả là đặc trưng và gây thiệt hại kinh tế lớn nhất. Ban đầu, trên vỏ quả xuất hiện các đốm nhỏ màu nâu hoặc nâu đen, hơi lõm xuống.

Các vết bệnh phát triển nhanh chóng, lan rộng và ăn sâu vào thịt quả. Trong điều kiện ẩm ướt, trên vết bệnh có thể xuất hiện các ổ bào tử màu hồng cam đặc trưng.
Quả bị bệnh thường bị thối nhũn, nứt và rụng sớm.

Bệnh thán thư trên vải - Công ty Cổ phần Bosix Việt Nam
4. Điều kiện phát sinh và phát triển bệnh:
Sự phát triển của bệnh thán thư trên cây vải chịu ảnh hưởng lớn bởi các yếu tố môi trường và điều kiện canh tác:

Ẩm độ không khí cao, mưa nhiều hoặc sương mù kéo dài tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát tán và xâm nhiễm của bào tử nấm.
Nhiệt độ ấm áp (khoảng 20-30°C) là khoảng nhiệt độ tối ưu cho sự phát triển của nấm Colletotrichum.
Mật độ trồng quá dày, thiếu ánh sáng và thông gió kém tạo môi trường ẩm thấp, thuận lợi cho bệnh phát triển.
Cây sinh trưởng kém do thiếu dinh dưỡng, bị các loại sâu bệnh khác tấn công làm tăng tính mẫn cảm với bệnh thán thư.
Tàn dư thực vật bị bệnh trên vườn là nguồn lây nhiễm quan trọng cho vụ sau.

5. Biện pháp phòng trừ:
Để quản lý bệnh thán thư hiệu quả trên cây vải, cần áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp, kết hợp giữa biện pháp canh tác và biện pháp hóa học:
5.1. Biện pháp canh tác:
Ưu tiên trồng các giống vải có khả năng chống chịu bệnh tốt. Trồng với mật độ hợp lý, đảm bảo khoảng cách giữa các cây và các hàng để vườn thông thoáng, giảm ẩm độ.

Hướng dẫn chăm sóc cây vải thiều giai đoạn bật mầm hoa, ra hoa - Chi tiết tin tức - Huyện Lục Ngạn
Thường xuyên tỉa bỏ các cành sâu bệnh, cành khô, cành vượt, tạo sự thông thoáng cho vườn cây, giúp cây nhận đủ ánh sáng. Thu gom và tiêu hủy các bộ phận cây bị bệnh (lá, cành, quả rụng) để giảm nguồn lây nhiễm.

Đảm bảo cung cấp đầy đủ và cân đối các chất dinh dưỡng cho cây, tăng cường sức đề kháng. Ưu tiên sử dụng phân hữu cơ hoai mục.
Đảm bảo thoát nước tốt cho vườn trong mùa mưa, tránh tình trạng ngập úng kéo dài. Hạn chế tưới nước vào chiều tối để giảm thời gian lá bị ẩm ướt. Sử dụng màng phủ nông nghiệp hoặc các vật liệu khác để hạn chế sự bắn tung tóe của bào tử nấm từ đất lên cây trong mùa mưa.
5.2. Biện pháp hóa học:
Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật là biện pháp cần thiết khi bệnh có nguy cơ bùng phát và gây hại nghiêm trọng. Cần tuân thủ nguyên tắc “4 đúng” khi sử dụng thuốc: đúng thuốc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng thời điểm và đúng cách.
Một số hoạt chất thường được sử dụng để phòng trừ bệnh thán thư trên cây vải bao gồm:
– Nhóm Benzimidazole: Carbendazim, Thiophanate-methyl.
– Nhóm Triazole: Propiconazole, Tebuconazole, Difenoconazole.
– Nhóm Strobilurin: Azoxystrobin, Pyraclostrobin, Trifloxystrobin.
– Nhóm Chlorothalonil.
– Nhóm gốc đồng: Copper oxychloride, Copper hydroxide.
Một số lưu ý:
– Nên phun phòng bệnh định kỳ, đặc biệt vào các giai đoạn cây dễ bị nhiễm bệnh như giai đoạn ra lộc non, ra hoa và phát triển quả.
– Khi bệnh xuất hiện, cần phun thuốc sớm để hạn chế sự lây lan. Phun ướt đều tán cây, chú ý phun kỹ vào các bộ phận bị bệnh.
– Luân phiên sử dụng các loại thuốc có cơ chế tác động khác nhau để tránh hiện tượng kháng thuốc của nấm bệnh.
– Tuân thủ thời gian cách ly của thuốc trước khi thu hoạch.
Một số sản phẩm phòng trừ bệnh thán thư trên cây vải của công ty TNHH NNCNC Đức Thành, bà con có thể tham khảo: